Robot ở Tokyo, người điều khiển ở Philippines

Với các bước tiến của công nghệ, Nhật Bản đang dần tìm ra các lời giải khác nhau cho bài toán già hóa dân số và thiếu hụt lao động của mình.

Trong một tòa nhà văn phòng nhiều tầng tại khu tài chính Manila, khoảng 60 nam nữ trẻ tuổi đang theo dõi và điều khiển các robot trí tuệ nhân tạo bổ sung hàng hóa lên kệ tại các cửa hàng tiện lợi ở Tokyo cách xa hàng nghìn kilomet. Đôi khi, khi một robot làm rơi lon nước, ai đó sẽ đeo kính thực tế ảo và sử dụng cần điều khiển để giúp robot nhặt lại.

Mô hình kinh doanh độc đáo này đến từ startup có trụ sở tại Tokyo là Telexistence, với các robot được vận hành trên nền tảng Nvidia và Microsoft. Kể từ năm 2022, công ty đã triển khai những cỗ máy này trong kho hàng của hơn 300 cửa hàng FamilyMart và Lawson tại Tokyo, đồng thời đang có kế hoạch sử dụng chúng tại các cửa hàng 7-Eleven.

Lời giải xuyên biên giới cho bài toán già hóa dân số

Các robot này được giám sát từ xa 24/7 tại Manila bởi nhân viên của Astro Robotics, một startup chuyên về lực lượng lao động robot. Juan Paolo Villonco, người sáng lập Astro Robotics, cho biết Nhật Bản đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động do dân số già hóa và quốc gia này đã thận trọng trong việc mở rộng nhập cư. Các robot của Telexistence đưa ra một giải pháp thay thế, cho phép lao động thể chất được chuyển ra nước ngoài, điều này giảm chi phí cho các công ty và tăng quy mô hoạt động.

Ông Villonco giải thích: " Rất khó tìm được công nhân để xếp hàng ở Nhật Bản. Nếu tìm được ai đó sẵn sàng làm việc đó thì sẽ rất đắt đỏ. Mức lương tối thiểu ở đó khá cao ." Trong khi đó, việc tìm kiếm những người Philippines trẻ tuổi am hiểu công nghệ để vận hành robot lại rất dễ dàng. Mỗi người điều khiển từ xa, được gọi là "pilot", giám sát khoảng 50 robot cùng một lúc.

Các robot thường hoạt động tự động, nhưng thỉnh thoảng - khoảng 4% thời gian - chúng gặp sự cố. Có thể chúng làm rơi một chai nước và chai đó lăn xa. Việc khiến robot AI phục hồi bằng cách bắt chước cách cầm nắm của con người một cách hoàn hảo - độ ma sát, cảm giác kim loại trong tay - là một trong những vấn đề thách thức nhất trong robotics. Đó chính là lúc con người phải can thiệp.

Các nhân viên điều khiển từ xa của Astro Robotics đang hưởng lợi từ làn sóng bùng nổ trong các công việc dịch vụ IT và công nghệ liên quan đến AI và tự động hóa tại Philippines, ngay cả khi việc sa thải đang ảnh hưởng đến những công nhân tương tự ở các quốc gia giàu có hơn.

Các công nhân công nghệ Philippines điều khiển robot công nghiệp, lái xe tự động, hợp tác với AI trong nhiều nhiệm vụ khác nhau, hoặc giúp xây dựng các "tác nhân AI" - những chương trình máy tính cho phép hành động tự động.

Tuy nhiên, ngay cả khi các công nhân hợp tác với máy móc để làm cho chúng tốt hơn, họ cũng có thể đang tự động hóa bản thân mình ra khỏi công việc. Philippines, một trung tâm gia công toàn cầu, đã chứng kiến việc tuyển dụng ổn định cho các vai trò liên quan đến tự động hóa và AI bởi các công ty quốc tế.

Jose Mari Lanuza, trưởng nhóm nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Sigla ở Manila, cho biết: " Các công ty IT đang trong cuộc đua xuống đáy để tìm kiếm lao động rẻ ." Tại Astro Robotics, các sinh viên tốt nghiệp kỹ thuật và khoa học máy tính giám sát các robot sử dụng mô hình AI để lấp đầy kệ hàng bằng cách tính toán khoảng cách giữa mỗi món hàng.

Mỗi người điều khiển từ xa kiếm được từ 250 đến 315 USD mỗi tháng, tương đương với một nhân viên trung tâm cuộc gọi. Công việc của họ là giám sát robot và chuẩn bị báo cáo về hiệu suất của nó. Trong những trường hợp hiếm hoi khi robot mắc lỗi, họ đeo kính VR và sử dụng cần điều khiển để điều khiển thủ công việc cầm và đặt đồ uống trở lại kệ.

Những sức ép vô hình

Những người điều khiển từ xa trong các vai trò như vậy phải đối mặt với áp lực lớn để giải quyết lỗi một cách nhanh chóng. Lionel Robert, giáo sư robotics tại Đại học Michigan, nhận xét: " Ngay khi một thứ gì đó dừng lại, nhiệm vụ của bạn là đưa nó trở lại trạng thái hoạt động và hy vọng rằng trong khi bạn đang làm điều đó, không có gì khác sẽ xảy ra sai ." Các công nhân cho biết họ thường cảm thấy chóng mặt và mỏi mắt do cybersickness, một loại say chuyển động liên quan đến VR.

Điều đáng lo ngại là các chuyển động của những người điều khiển từ xa đang giúp huấn luyện robot hoàn toàn tự động cho Telexistence. Qua nhiều năm, công ty đã thu thập "một lượng lớn dữ liệu và bí quyết điều khiển từ xa độc đáo" từ các công nhân con người. Công ty đang cung cấp thông tin này cho startup Physical Intelligence có trụ sở tại San Francisco để giúp phát triển các mô hình AI nền tảng nhằm trao cho robot "trí thông minh vật lý" giống con người - khả năng thực hiện các nhiệm vụ vật lý cơ bản.

Tuy nhiên, giáo sư Robert tin rằng tự động hóa hoàn toàn có thể không bao giờ đạt được và một số con người sẽ luôn cần thiết để giám sát các hệ thống tự động. Ông khẳng định: "Robot và AI có chiếm tất cả công việc của con người không? Câu trả lời là không - bởi vì con người khá hữu ích. Tương lai là một lực lượng lao động lai giữa robot-AI-tự động hóa-con người."

Mô hình lao động xuyên biên giới này phản ánh sự thay đổi lớn trong cách thức hoạt động của nền kinh tế toàn cầu trong thời đại AI. Trong khi các doanh nghiệp tận dụng chi phí lao động thấp hơn và sự am hiểu công nghệ của lực lượng lao động Philippines, các công nhân này cũng đang vô tình xây dựng những công cụ có thể thay thế họ trong tương lai, tạo ra một nghịch lý của thời đại công nghệ hiện đại.

Theo Thanh Niên Việt, GENK