Tránh hóa đơn tiền điện tăng mạnh, chuyên gia nói giá điện sinh hoạt cần rút xuống 3-4 bậc

Báo Lao Động vừa tổ chức Tọa đàm: "Đối thoại thẳng thắn để hiểu đúng về hóa đơn tiền điện", làm rõ nguyên nhân tiền điện tăng, luận bàn về những vấn đề được người dân quan tâm như bất cập của giá điện bậc thang.

Yêu cầu công khai minh bạch giá điện

Ông Nguyễn Tiến Thỏa - Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục quản lý giá, Bộ Tài chính cho biết, điện là đầu vào rất quan trọng của toàn bộ nền kinh tế. Giá điện hiện nay đang phải thực hiện nhiệm vụ đa mục tiêu: Bảo đảm an ninh năng lượng, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thực hiện an sinh xã hội, đầu tư phát triển...

"Tất cả mục tiêu này cùng thể hiện tập trung vào giá điện, rất khó để điều hòa các nhiệm vụ này. Mặc dù khó nhưng vẫn cần thực hiện", ông Thỏa nói.

Để đảm bảo cùng lúc các mục tiêu như đã nêu, chuyên gia này cho rằng, có 3 việc lớn ngành điện cần thực hiện.

Thứ nhất, phải luôn quán triệt tinh thần "tính đúng tính đủ", chi phí hợp lý, hợp lệ, yêu cầu công khai, minh bạch giá điện. Trước mắt cải tiến biểu giá điện sinh hoạt hiện nay, rút bớt bậc của điện sinh hoạt xuống còn khoảng 3-4 bậc.

Thứ hai, tiếp tục tái cơ cấu những đơn vị, những bộ phận không cần thiết, còn phải độc quyền. Trên cơ sở đó, tiếp tục hoàn thiện thị trường phát điện cạnh tranh, nhanh chóng tiến tới hoàn thiện và đi vào vận hành thị trường bán lẻ điện cạnh tranh.

Thứ ba, ngành điện cần tiếp tục triển khai các giải pháp quản trị hiện đại, chú trọng tối ưu hóa trong quản lý chi phí sản xuất - kinh doanh điện, đồng thời nâng cao hiệu quả đầu tư.

Mục tiêu là bảo đảm mọi nguồn lực, chi phí dành cho ngành điện được sử dụng tiết kiệm, hợp lý, phát huy hiệu quả cao nhất, qua đó từng bước xử lý các tồn đọng, đặc biệt là tình trạng thâm hụt tài chính kéo dài trong những năm vừa qua.

Khách hàng tiêu dùng nhiều được hiểu có thu nhập cao, vì thế phải trả chi phí cao

Khi được hỏi về vấn đề cải cách biểu giá bán lẻ điện, bà Nguyễn Thị Tuyết Mai - Phó Trưởng phòng Quản lý giá điện, Cục Điện lực (Bộ Công Thương) cho biết, đây là một câu hỏi gắn sát với thực tế đời sống, bởi hóa đơn tiền điện tăng, thường bắt nguồn từ hai yếu tố.

Thời tiết nắng nóng làm nhu cầu dùng điện tăng đột biến, khi khách hàng bước qua các "nấc" bậc thang, sản lượng điện sử dụng ở bậc cao có giá cao hơn. Việc xây dựng biểu giá điện bậc thang tăng dần cho sinh hoạt có nguyên lý của nó.

"Điện năng là một loại hàng hóa đặc biệt, bởi quá trình sản xuất và tiêu dùng diễn ra đồng thời, không thể dự trữ lâu dài như các loại hàng hóa khác", bà Mai nói, đồng thời phân tích - trong nguyên tắc kinh tế, khi huy động nguồn điện, hệ thống sẽ ưu tiên các nhà máy có giá thành sản xuất rẻ phát điện trước, sau đó mới đến các nhà máy có chi phí cao hơn - cho đến khi đáp ứng đủ nhu cầu sử dụng của khách hàng.

Điều đó đồng nghĩa, càng tiêu thụ nhiều điện, hệ thống càng phải huy động thêm những nguồn điện có giá thành cao hơn. Từ đó kéo theo chi phí cung cấp điện toàn hệ thống tăng lên.

Theo bà Mai, hiện nay, nhiều nước trên thế giới, kể cả các nước tiên tiến như Nhật, Hàn Quốc, hay các nước trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Philippines đều áp dụng giá điện theo bậc thang tăng dần của sản lượng điện sử dụng và giá điện của bậc thang sau cao hơn so với bậc thang trước tương tự như Việt Nam.

"Lý do chỉ áp dụng giá điện bậc thang đối với khách hàng sinh hoạt, mà không áp dụng với các nhóm khách hàng khác như sản xuất, kinh doanh hay hành chính, sự nghiệp - xuất phát từ tính chất, đặc điểm riêng và sự đồng nhất về tính chất sử dụng điện của nhóm khách hàng sinh hoạt.

Sử dụng điện sinh hoạt có đặc điểm chính là sự gia tăng lượng sử dụng hầu hết và đồng thời vào thời điểm cao điểm của hệ thống điện. Đây chính là nhóm khách hàng có sự đóng góp chủ yếu tạo nên cao điểm hệ thống điện ở hầu hết các quốc gia và rất khó có thể điều chỉnh hành vi tiêu thụ điện", bà Mai nói.

Bà Mai lấy ví dụ, tại Việt Nam, vào cuối buổi chiều sau giờ làm việc, học tập, hầu hết người dân đều trở về nhà, bắt đầu các hoạt động sinh hoạt như nấu nướng, tắm giặt, xem tivi hay sử dụng điều hòa. Trình tự thời gian này diễn ra một cách hiển nhiên, gần như không thể đảo ngược.

Với đặc trưng kinh tế - kỹ thuật của ngành điện, khi gia tăng tiêu thụ điện vào thời kỳ cao điểm, tức là hệ thống phải huy động các nhà máy điện có chi phí giá thành cao hơn để đáp ứng nhu cầu phụ tải.

"Biểu giá điện sinh hoạt bậc thang chia ra các mức tiêu thụ điện, lũy kế tăng dần tương ứng với mức giá tăng dần, tức là logic dùng càng nhiều càng đắt. Điều này, phản ánh đặc điểm khác biệt về chi phí cung cấp điện của hệ thống điện và đặc điểm tiêu thụ điện của khách hàng sinh hoạt", bà Mai cho hay.

Theo đại diện Phòng Quản lý giá điện, với bậc thang lũy kế và giá tăng dần, các hộ tiêu dùng ít điện sẽ trả giá điện thấp hơn, các hộ tiêu dùng càng nhiều thì càng tiêu dùng mức giá càng cao.

Nhìn vào logic này, biểu giá điện bậc thang còn được khai thác ở khía cạnh khác, đó là áp dụng nguyên lý của phương pháp định giá theo chi phí người sử dụng. Tức là khách hàng tiêu dùng nhiều được hiểu là họ có thu nhập cao, vì thế họ trả chi phí cao và ngược lại.

Nói cách khác, về mặt an sinh xã hội, biểu giá điện sinh hoạt bậc thang là một trong những công cụ để hỗ trợ các hộ sử dụng điện có thu nhập thấp được tiêu dùng điện (đáp ứng nhu cầu) ở mức cần thiết, phù hợp với khả năng chi trả của họ.

Tùy thuộc thu nhập và điều kiện của từng hộ gia đình mà họ sẽ có thể chủ động lựa chọn mức tiêu thụ điện phù hợp, từ đó khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả.

"Vì thế biểu giá điện sinh hoạt bậc thang là một loại biểu giá khá hiệu quả khi đồng thời đạt được các mục tiêu định giá khác nhau. Đây là loại biểu giá mang tính phổ thông và được sử dụng khá nhiều trong quá trình xây dựng cơ cấu biểu giá điện ở các quốc gia trên thế giới và hiện tại vẫn là biểu giá điện phù hợp với tình hình thực tế ở Việt Nam", bà Mai khẳng định.

THEO NLĐ