Từ rác thải thành tài nguyên: 'Kho báu' trong rơm rạ, vỏ trấu

Rơm rạ, vỏ trấu... được xem là "kho báu ẩn mình" của nền nông nghiệp, có tiềm năng lớn để chuyển hóa thành các sản phẩm có giá trị cao.

Giá trị kinh tế cao

Nền nông nghiệp Việt Nam hằng năm sản sinh ra hàng trăm triệu tấn phụ phẩm, từ rơm rạ, vỏ trấu, bã mía đến các chất thải từ chăn nuôi và thủy sản. Thay vì bị coi là rác thải gây ô nhiễm môi trường, nguồn vật liệu này đang dần được nhìn nhận như nguồn tài nguyên có giá trị, với tiềm năng chuyển hóa thành các sản phẩm hữu ích như nhiên liệu sinh học, nhựa phân hủy sinh học và mỹ phẩm...

Tại Việt Nam, đây được xem là "kho báu ẩn mình" với sản lượng khổng lồ, mở ra hướng đi bền vững cho ngành nông nghiệp trong tương lai.

Lượng lớn rơm rạ sẽ được các đơn vị thu mua cho các nhà máy chế biến

Như ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), nhiều tỉnh thành đã và đang triển khai các giải pháp công nghệ xử lý rơm rạ, bước đầu đem lại hiệu quả kinh tế cho nông dân.

Một trong những giải pháp đột phá nhất là công nghệ cơ giới hóa sản xuất phân hữu cơ từ rơm. Khác với phương pháp thủ công truyền thống, công nghệ mới sử dụng hệ thống máy đảo trộn hiệu suất cao, có thể xử lý 30 - 50 tấn rơm mỗi giờ. Công nghệ này kết hợp cơ giới hóa và vi sinh để tối ưu quá trình phân hủy rơm, cho ra phân bón sinh học chất lượng cao chỉ trong 30 - 45 ngày.

Hầu hết các đơn vị thu gom đều mua với số lượng lớn

Ông Nguyễn Văn Hùng - chuyên gia cao cấp của Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế, từng cho biết nếu nông dân trồng lúa 3 vụ/năm, cho năng suất 24 tấn, tương đương lợi nhuận ròng thu được khoảng 86 triệu đồng/ha/năm.

Nếu nông dân sử dụng phân bón hữu cơ, mức lợi nhuận này có thể tăng lên 100 triệu đồng/ha/năm, nhờ giảm chi phí phân bón vô cơ, tăng năng suất lúa. Với 1 ha lúa, nông dân sẽ thu gom được 12 tấn rơm cuộn/năm, lợi nhuận từ dịch vụ cuộn rơm là 3 triệu đồng/ha/năm. Nếu sử dụng rơm để trồng nấm, 1 ha rơm sẽ thu được 1 tấn nấm/năm, lợi nhuận đạt được khoảng 6,5 triệu đồng/năm...

Biết ứng dụng công nghệ để chế tạo ra những thành phẩm có giá trị cao thì rơm rạ cũng biến thành kho báu của ngành nông nghiệp.

Không những vậy, rơm rạ, phân chuồng, rác thải hữu cơ... cũng có thể tạo ra điện sinh khối - loại năng lượng được sản xuất từ các nguyên liệu sinh học như phế thải nông nghiệp, lâm nghiệp, chất thải hữu cơ và các cây trồng năng lượng.

Quá trình sản xuất điện sinh khối bao gồm việc đốt, phân hủy kỵ khí hoặc chuyển hóa sinh học các nguyên liệu sinh học để tạo ra nhiệt và điện năng.

Dư địa phát triển điện sinh khối của Việt Nam còn lớn

Theo chia sẻ của một đơn vị thu gom ở ĐBSCL, phế phẩm rơm rạ, ngô sinh khối, bèo lục bình, phân chuồng bò, heo, gà, vỏ xoài, vỏ sầu riêng, vỏ mít, vỏ chanh dây, bã mía ,vỏ dừa, vỏ cà phê, cặn bã củ dong riềng, bã bia... là tài nguyên được khai thác cho điện sinh khối. Thậm chí, các đơn vị thu gom còn đến các nhà hàng, khách sạn để lấy thức ăn thừa về nhà máy chế biến lương thực thực phẩm. Đây là nguyên liệu để sản xuất điện sinh khối bền vững.

"Tại Hậu Giang, các nhà chế biến trái cây xuất khẩu, phế phẩm vỏ xoài... mỗi tấn họ phải trả cho nhà thu gom là 500.000 đồng. Các nguyên liệu phế phẩm rác thải hữu cơ, phân chuồng là nguyên liệu sẽ thay thế nguyên liệu hóa thạch trong tương lai", đại diện của đơn vị thu gom nhấn mạnh.

Trong khi đó, điện sinh khối ở Việt Nam có tiềm năng lớn nhưng chưa được khai thác tối đa, hiện chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng lượng điện của cả nước.

Việt Nam lại có nguồn sinh khối dồi dào từ phụ phẩm nông nghiệp, lâm nghiệp và chất thải hữu cơ, nên dư địa từ việc thu gom, vận chuyển còn rất lớn.

Không những vậy, công nghệ xử lý rơm rạ còn đang được đánh giá là một trong những giải pháp then chốt để hiện thực hóa tầm nhìn của Đề án phát triển bền vững 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030.

Dư địa còn nhiều

Theo PGS-TS Đào Thế Anh (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam), tổng lượng phụ phẩm từ trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp và thủy sản đạt khoảng 156,8 triệu tấn mỗi năm. Tuy nhiên, chỉ khoảng 30% trong số đó được tận dụng hiệu quả, phần còn lại thường bị bỏ phí hoặc xử lý thủ công, dẫn đến lãng phí tài nguyên và ô nhiễm môi trường.

Trong khi nhiều quốc gia đã biến những nguyên liệu này thành ngành công nghiệp trị giá hàng tỉ USD, như sản xuất phân bón hữu cơ, năng lượng tái tạo hoặc sản phẩm y tế thì Việt Nam hiện nay vẫn đối mặt với bài toán về công nghệ. Do đó, việc phổ biến công nghệ nội địa là yếu tố then chốt để thúc đẩy quá trình này.

Nhiều doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ sinh học và cơ khí chế tạo đã phát triển các dây chuyền xử lý phụ phẩm với chi phí thấp. Họ không chỉ thu gom và rao bán rơm rạ, vỏ trấu trực tiếp tại các cơ sở, nhà nông dân mà còn đăng bán trên mạng xã hội với số lượng lớn từ các nhà máy.

Người dân thu gom vỏ trấu để đi bán

Có những doanh nghiệp mua vỏ trấu với khối lượng lớn về để chế tạo thành pin sinh học. Mô hình này không chỉ giảm ô nhiễm mà còn mở ra thị trường xuất khẩu sản phẩm xanh, đáp ứng nhu cầu quốc tế về các giải pháp thân thiện với môi trường. Hoặc họ mua phụ phẩm thủy sản để sản xuất nhựa sinh học phân hủy hoàn toàn. Quy trình sản xuất viên nén từ mùn cưa cũng mang lại lợi ích tương tự, cung cấp nhiên liệu sạch và tiết kiệm.

THEO 1 THEGIOI